Herri-izenak nola deklinatu?

egilea: Auzia Euskaraz (Epaibi), Martxoak 24, 2013

Donostiatik Iruñera

Donostitik Iruñara

Herri-izenetan maiz ageri den amaierako "-a" dela eta, kontuan izan behar da:

Adibidez: Ainhoa, Aintzila, Arraia, Donostia, Araioa, Zierbena, Zühara...

Izen horiek "a" bokalaz amaitutako beste edozein izen moduan deklinatuko dira (adibidez, giltza); ez dute sekula galtzen:

giltzAn, giltzAra, giltzAtik, giltzAko, giltzArekin

AinhoAn, AinhoAra, AinhoAtik, AinhoAko, AinhoArekin

Beste herri-izen batzuetan, ordea, amaierako "-a" hori ez da berezkoa, artikulua baizik. Kasu horiek, Euskaltzaindiaren izendegietan "-a" ohar argigarriaz ageri dira, esaterako: Abaurrepea (-a), Azkoitia (-a), Ermua (-a), Ospitalepea (-a), Zigoitia (-a), Iruñea (-a)...

Azkeneko "-a" hori artikulua denez gero, deklinatu "a" itsatsirik ez duen edozein hitz bezala (adibidez, mendi):

mendiAn, mendira, menditik, mendiko, mendiArekin AbaurrepeAn, Abaurrepera, Abaurrepeko, AbaurrepeArekin

Era berean, izen hauek ere azken "-a" galtzen dute ondoan beste determinatzaile bat edo adjektiboa daramatenean. Adibidez: Azkoiti osoan.

Azkenik, badira beste herri izen batzuk sekula ez dutenak "-a" hartzen: Altsasu, Aulesti, Bakaiku, Errigoiti, Ibargoiti, Larrabetzu, Legazpi.

Horrenbestez: Altsasun, Altsasutik, Altsasura, Altsasuko, Altsasurekin

Hementxe herri-izenen zerrenda 3 talde horietan sailkaturik.

"a"rik inoiz ez	"a" beti ("a" berezkoa dutelako)	"a" kasu jakinetan ("a" artikulua delako)
Altsasu, Aulesti, Bakaiku, Errigoiti, Ibargoiti, Larrabetzu, Legazpi, Luhuso, Olazti, Otsagi, Ubide, Urretxu, Ziordi. Adb.: Urretxun, Urretxutik, Urretxura, Urretxuko...	Ahezkoa, Alegia, Aria, Atarrabia, Bedia, Bildoze-Onizpea, Burrundia, Donostia, Errenteria, Gabiria, Garaioa, Getaria, Gipuzkoa, Hendaia, Ledia, Legaria, Leioa, Lemoa, Makea, Mendabia, Mendigorria, Mungia, Muskaria, Nafarroa, Olaberria, Ondarroa, Ordizia, Ostankoa, Pasaia, Plaentzia, Urraul-Behekoa, Urraul-Goikoa, Urketa, Usua, Zaldibia, Zestoa, Zuberoa, Zuia, Zumaia. Adb.: Nafarroako, Nafarroatik, Nafarroara...	Abaurregaina, Abaurrepea, Azkoitia, Azpeitia, Basaburua, Berriatua, Bizkaia, Busturia, Erribera Beitia, Erribera Goitia, Ermua, Euskal Herria, Harana, Hondarribia, Iruñea, Itzagaondoa, Lizagorria, Mallabia, Mañaria, Mutiloa, Urizaharra, Zigoitia. * Molde honetakoak dira beste zenbait izen ere: Euskaltzaindia, Ajuria Enea... Adb.: Iruñea, Iruñean, Iruñera, Iruñetik, Iruñeko...